Vitamin C là một chất dinh dưỡng thiết yếu phải được tiêu thụ thường xuyên để ngăn ngừa việc thiếu hụt.
Việc thiếu hụt vitamin C là tương đối hiếm ở các nước phát triển do có sẵn sản phẩm tươi sống và dễ dàng bổ sung vitamin C từ một số loại thực phẩm và chất bổ sung nhất định.
Các nguy cơ phổ biến nhất gây thiếu vitamin C là chế độ ăn uống kém, nghiện rượu, chán ăn, bệnh tâm thần nặng, hút thuốc và lọc máu.
Trong khi các triệu chứng thiếu vitamin C nghiêm trọng có thể cần phải mất nhiều tháng để phát triển và phát hiện, thì có một số dấu hiệu khó phát hiện mà bạn cần chú ý để phát hiện sớm việc cơ thể đang thiếu vitamin C.
Dưới đây là 15 dấu hiệu và triệu chứng phổ biến nhất của việc thiếu Vitamin C.
1. Da sần sùi
Vitamin C đóng vai trò chính trong việc sản xuất collagen, một loại protein có nhiều trong các mô liên kết như da, tóc, khớp, xương và mạch máu.
Khi nồng độ vitamin C trong cơ thể thấp, thì có thể phát triển một tình trạng da được gọi là dày sừng nang lông.
Trong tình trạng này, “nổi da gà” gập ghềnh hình thành ở mặt sau của cánh tay trên, đùi hoặc mông do sự tích tụ protein keratin bên trong lỗ chân lông.
Dày sừng nang lông do thiếu vitamin C thường xuất hiện sau ba đến năm tháng hấp thụ không đủ vitamin C và giải quyết bằng thực phẩm chức năng.
Tuy nhiên, có nhiều nguyên nhân tiềm ẩn khác gây ra bệnh dày sừng nang lông, do đó chỉ có sự hiện diện của nó là không đủ để chẩn đoán bị thiếu hụt vitamin C.
Thiếu vitamin C có thể gây ra sự hình thành các mụn nhỏ như mụn trứng cá trên cánh tay, đùi hoặc mông. Tuy nhiên, những vết sưng này không đủ để chẩn đoán việc thiếu hụt vitamin C.
2. Lông mọc xoắn cuộn hoặc uốn cong
Thiếu vitamin C cũng có thể khiến lông mọc theo hình uốn cong hoặc cuộn do các khiếm khuyết phát triển trong cấu trúc protein của lông khi nó mọc.
Lông hình xoắn cuộn là một trong những dấu hiệu đặc trưng của việc thiếu Vitamin C nhưng có thể không rõ ràng, vì những sợi lông bị hư hỏng này có nhiều khả năng bị gãy hoặc rụng.
Các bất thường về lông thường được giải quyết trong vòng một tháng điều trị với lượng vitamin C đầy đủ.
Những sợi lông trên cơ thể uốn cong, cuộn hoặc xoắn ốc bất thường là dấu hiệu đặc trưng của thiếu vitamin C, nhưng chúng có thể khó phát hiện, vì những sợi lông này dễ rụng hơn.
3. Xuất huyết quanh nang lông
Các nang lông trên bề mặt da chứa nhiều mạch máu nhỏ cung cấp máu và chất dinh dưỡng cho khu vực.
Khi cơ thể thiếu vitamin C, các mạch máu nhỏ này trở nên mỏng manh và dễ vỡ, khiến các đốm nhỏ màu đỏ tươi xuất hiện xung quanh nang lông.
Điều này được gọi là xuất huyết quanh nang lông và là dấu hiệu được chứng minh rõ ràng về tình trạng thiếu vitamin C nghiêm trọng.
Bổ sung vitamin C thường giải quyết triệu chứng này trong vòng hai tuần.
Các nang lông chứa nhiều mạch máu nhỏ có thể vỡ do thiếu vitamin C, khiến các đốm đỏ xuất hiện xung quanh nang.
4. Móng tay hình thìa có đốm hoặc đường đỏ
Móng tay hình thìa có đặc trưng bởi hình dạng lõm và thường mỏng và giòn.
Chúng thường liên quan đến thiếu máu do thiếu sắt nhưng cũng có liên quan đến thiếu vitamin C.
Các đốm hoặc đường đỏ thẳng đứng trên móng tay, được gọi là xuất huyết móng tay, cũng có thể xuất hiện khi thiếu vitamin C do các mạch máu yếu dễ dàng bị vỡ.
Mặc dù sự xuất hiện trực quan của móng tay và móng chân có thể giúp xác định khả năng thiếu vitamin C, tuy nhiên lưu ý rằng nó không được dùng để chẩn đoán thiếu vitamin C.
Thiếu vitamin C có liên quan đến móng tay hình thìa và các đường hoặc đốm đỏ bên dưới móng tay.
5. Da khô và hư tổn
Làn da khỏe mạnh chứa một lượng lớn vitamin C, đặc biệt là ở lớp biểu bì hoặc lớp ngoài của da.
Vitamin C giữ cho làn da khỏe mạnh bằng cách bảo vệ nó khỏi tác hại oxy hóa do ánh nắng mặt trời và tiếp xúc với các chất ô nhiễm như khói thuốc lá hoặc ozon.
Vitamin C cũng thúc đẩy sản xuất collagen, giữ cho làn da trông đầy đặn và trẻ trung.
Lượng vitamin C cao có liên quan đến chất lượng da tốt hơn, trong khi với lượng vitamin C thấp hơn có liên quan đến việc tăng 10% nguy cơ phát triển của da khô, nhăn.
Mặc dù da khô, tổn thương có thể liên quan đến thiếu vitamin C, nhưng nó cũng có thể được gây ra bởi nhiều yếu tố khác, vì vậy chỉ riêng triệu chứng này là không đủ để chẩn đoán thiếu hụt vitamin C.
Lượng vitamin C thấp có liên quan đến da khô, bị tổn thương bởi ánh nắng mặt trời, nhưng những triệu chứng này cũng có thể được gây ra bởi các yếu tố khác.
6. Dễ bầm tím
Bầm tím xảy ra khi các mạch máu dưới da bị vỡ, khiến máu rò rỉ ra các khu vực xung quanh.
Dễ bị bầm tím là dấu hiệu phổ biến của tình trạng thiếu vitamin C do sản xuất collagen kém gây ra các mạch máu yếu.
Các vết bầm tím liên quan đến sự thiếu hụt vitamin C có thể bao phủ một vùng rộng lớn trên cơ thể hoặc xuất hiện dưới dạng các chấm nhỏ, màu tím dưới da.
Dễ bị bầm tím thường là một trong những triệu chứng rõ ràng đầu tiên của sự thiếu hụt và cần đảm bảo xem xét thêm về mức độ vitamin C.
Thiếu vitamin C làm suy yếu các mạch máu, dễ bị bầm tím. Nó thường là một trong những dấu hiệu thiếu vitamin C rõ ràng đầu tiên.
7. Vết thương lâu lành
Vì thiếu vitamin C làm chậm tốc độ hình thành collagen, nó khiến vết thương lau lành hơn.
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người bị loét chân mãn tính, không lành sẽ dễ bị thiếu vitamin C hơn đáng kể so với những người không bị loét chân mãn tính.
Trong trường hợp thiếu vitamin C nghiêm trọng, các vết thương cũ thậm chí có thể tái phát, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
Vết thương lâu lành là một trong những dấu hiệu thiếu hụt vitamin C và thường không nhận thấy cho đến khi bạn bị thiếu vitamin C trong nhiều tháng.
Thiếu vitamin C cản trở sự hình thành mô, khiến vết thương lau lành hơn. Đây được coi là một dấu hiệu thiếu hụt vitamin C cao cấp, vì vậy các dấu hiệu và triệu chứng khác có thể sẽ xuất hiện trước.
8. Đau, sưng khớp
Vì các khớp chứa rất nhiều mô liên kết giàu collagen, chúng cũng có thể bị ảnh hưởng do thiếu vitamin C.
Đã có nhiều trường hợp được báo cáo về đau khớp liên quan đến thiếu vitamin C, thường đủ nghiêm trọng để khiến người bị đi khập khiễng hoặc đi lại khó khăn.
Chảy máu trong khớp cũng có thể xảy ra ở những người thiếu vitamin C, gây sưng và đau thêm.
Tuy nhiên, cả hai triệu chứng này đều có thể được điều trị bằng cách bổ sung vitamin C và thường được giải quyết trong vòng một tuần.
Thiếu vitamin C thường gây đau khớp nghiêm trọng. Trong trường hợp nghiêm trọng, chảy máu có thể xảy ra trong các khớp, gây sưng đau.
9. Xương yếu
Thiếu vitamin C cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của xương. Trên thực tế, tiêu thụ lượng vitamin C thấp có liên quan đến việc tăng nguy cơ gãy xương và loãng xương.
Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng vitamin C đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành xương, do đó, sự thiếu hụt có thể làm tăng tỷ lệ mất xương.
Bộ xương trẻ em có thể bị ảnh hưởng đặc biệt do thiếu vitamin C, vì chúng vẫn đang tăng trưởng và phát triển.
Vitamin C rất quan trọng cho sự hình thành xương và thiếu hụt vitamin C có thể làm tăng nguy cơ phát triển xương yếu và giòn.
10. Nướu chảy máu và mất răng
Nướu đỏ, sưng, chảy máu là một dấu hiệu phổ biến khác của thiếu vitamin C.
Không có đủ vitamin C, mô nướu sẽ bị suy yếu và bị viêm và các mạch máu dễ chảy máu hơn.
Trong giai đoạn tiến triển của tình trạng thiếu vitamin C, nướu thậm chí có thể xuất hiện màu tím và thối.
Cuối cùng, răng có thể rơi ra do nướu không khỏe mạnh và ngà răng yếu, lớp răng bên trong bị vôi hóa.
Nướu đỏ, chảy máu là dấu hiệu phổ biến của thiếu vitamin C, và thiếu hụt nghiêm trọng thậm chí có thể dẫn đến mất răng.
11. Miễn dịch kém
Các nghiên cứu cho thấy vitamin C tích lũy bên trong các loại tế bào miễn dịch khác nhau để giúp chúng chống lại nhiễm trùng và tiêu diệt mầm bệnh gây bệnh.
Thiếu vitamin C có liên quan đến khả năng miễn dịch kém và nguy cơ nhiễm trùng cao hơn, bao gồm các bệnh nghiêm trọng như viêm phổi.
Trên thực tế, nhiều người mắc bệnh scurvy, một căn bệnh do thiếu vitamin C, cuối cùng chết vì nhiễm trùng do hệ thống miễn dịch hoạt động kém.
Vitamin C là một chất dinh dưỡng quan trọng cho hệ thống miễn dịch. Nồng độ vitamin C thấp có liên quan đến việc tăng nguy cơ nhiễm trùng, trong khi thiếu hụt nghiêm trọng có thể gây tử vong do các bệnh truyền nhiễm.
12. Thiếu máu thiếu sắt dai dẳng
Vitamin C và thiếu máu thiếu sắt thường xảy ra cùng nhau.
Các dấu hiệu thiếu máu do thiếu sắt bao gồm xanh xao, mệt mỏi, khó thở khi tập thể dục, da và tóc khô, đau đầu và móng tay hình thìa.
Hàm lượng vitamin C thấp có thể góp phần gây thiếu máu do thiếu sắt bằng cách giảm sự hấp thu sắt từ thực phẩm có nguồn gốc thực vật và ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình chuyển hóa sắt.
Thiếu vitamin C cũng làm tăng nguy cơ chảy máu quá nhiều, có thể góp phần gây thiếu máu.
Nếu thiếu máu thiếu sắt kéo dài trong một thời gian dài mà không có nguyên nhân rõ ràng, thì hãy kiểm tra mức vitamin C trong cơ thể.
Thiếu vitamin C có thể làm tăng nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt bằng cách giảm hấp thu sắt và tăng khả năng chảy máu.
13. Mệt mỏi và tâm trạng kém
Hai trong số các dấu hiệu thiếu vitamin C sớm nhất là mệt mỏi và tâm trạng kém.
Những triệu chứng này thậm chí có thể xuất hiện ngay cả trước khi tình trạng thiếu hụt hoàn toàn phát triển.
Mặc dù mệt mỏi và khó chịu có thể là một số triệu chứng đầu tiên xuất hiện, nhưng chúng thường hết sau vài ngày bổ sung đủ vitamin C hoặc trong vòng 24 giờ sau khi bổ sung liều cao.
Dấu hiệu mệt mỏi và tâm trạng kém có thể xuất hiện ngay cả với mức vitamin C từ thấp đến bình thường, nhưng chúng nhanh chóng biến mất khi bổ sung lượng vitamin C đầy đủ.
14. Tăng cân không giải thích được
Vitamin C có thể giúp bảo vệ chống béo phì bằng cách điều chỉnh việc giải phóng chất béo từ các tế bào mỡ, giảm hormone gây căng thẳng và giảm viêm.
Nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ nhất quán giữa lượng vitamin C hấp thụ thấp và lượng mỡ thừa trong cơ thể, nhưng không rõ liệu đó có phải là mối quan hệ nhân quả hay không.
Điều thú vị là nồng độ vitamin C trong máu thấp có liên quan đến lượng mỡ bụng cao hơn, ngay cả ở những người có cân nặng bình thường.
Mặc dù lượng mỡ cơ thể dư thừa không đủ để chỉ ra sự thiếu hụt vitamin C, nhưng nó có thể đáng để kiểm tra sau khi các yếu tố khác đã được loại trừ.
Lượng vitamin C thấp có liên quan đến việc tăng mỡ cơ thể ở người, nhưng các yếu tố khác có thể liên quan, chẳng hạn như chất lượng chế độ ăn uống.
15. Viêm mãn tính và căng thẳng oxy hóa
Vitamin C là một trong những chất chống oxy hóa tan trong nước quan trọng nhất trong cơ thể.
Nó giúp ngăn ngừa tổn thương tế bào bằng cách trung hòa các gốc tự do có thể gây ra căng thẳng oxy hóa và viêm trong cơ thể.
Căng thẳng oxy hóa và viêm có liên quan đến nhiều bệnh mãn tính, bao gồm bệnh tim và tiểu đường, do đó, việc giảm mức độ căng thẳng oxy hóa và viêm có thể có lợi.
Lượng vitamin C thấp có liên quan đến mức độ viêm và căng thẳng oxy hóa cao hơn, cũng như tăng nguy cơ mắc bệnh tim.
Một nghiên cứu cho thấy những người trưởng thành có lượng vitamin C trong máu thấp nhất có nguy cơ mắc bệnh suy tim cao hơn gần 40% trong vòng 15 năm so với những người có lượng vitamin C trong máu cao nhất, mặc dù họ không bị thiếu vitamin C.
Tiêu thụ thường xuyên các chất chống oxy hóa như vitamin C có liên quan đến lợi ích sức khỏe, thiếu hụt vitamin C có thể làm tăng viêm và căng thẳng oxy hóa.
Nguồn thực phẩm cung cấp Vitamin C tốt nhất
Lượng khuyến cáo hàng ngày (RDI) cho vitamin C là 90 mg đối với nam và 75 mg đối với nữ.
Những người hút thuốc nên tiêu thụ thêm 35 mg mỗi ngày, vì thuốc lá làm giảm sự hấp thụ vitamin C và làm tăng việc cơ thể sử dụng chất dinh dưỡng.
Bổ sung một lượng vitamin C rất ít là cần thiết để ngăn ngừa bệnh scurvy. Chỉ cần 10 mg mỗi ngày là đủ, gần bằng số lượng được tìm thấy trong một muỗng canh ớt chuông tươi hoặc nước ép của nửa quả chanh.
Một số nguồn thực phẩm giàu vitamin C tốt nhất bao gồm (trên một chén):
- Acerola cherry: 2740% RDI
- Trái ổi: 628% RDI
- Lý chua đen: 338% RDI
- Ớt chuông đỏ ngọt: 317% RDI
- Kiwi: 273% RDI
- Vải thiều: 226% RDI
- Chanh: 187% RDI
- Cam: 160% RDI
- Dâu tây: 149% RDI
- Đu đủ: 144% RDI
- Bông cải xanh: 135% RDI
- Mùi tây: 133% RDI
Vitamin C nhanh chóng bị phá vỡ khi tiếp xúc với nhiệt, vì vậy trái cây và rau sống là nguồn tốt hơn so với nấu chín.
Vì cơ thể không lưu trữ một lượng lớn vitamin C, nên ăn trái cây và rau quả tươi mỗi ngày.
Bổ sung vitamin C chưa được phát hiện là độc hại, nhưng hấp thụ nhiều hơn 2.000 mg mỗi ngày có thể gây ra chuột rút bụng, tiêu chảy và buồn nôn, cũng như làm tăng nguy cơ phát triển sỏi thận oxalate ở nam giới.
Ngoài ra, liều trên 250 mg mỗi ngày có thể ảnh hưởng đến các xét nghiệm được thiết kế để phát hiện máu trong phân hoặc dạ dày, vì vậy nên ngừng bổ sung vitamin C trong hai tuần trước khi xét nghiệm.
Trái cây và rau quả tươi là nguồn cung cấp vitamin C tuyệt vời và nên ngăn ngừa sự thiếu hụt bằng cách tiêu thụ các loại thực phẩm giàu vitamin C hàng ngày. Bổ sung vitamin C không độc hại nhưng có thể gây ra tác dụng phụ khó chịu ở mức hàm lượng cao.
Tổng kết
Việc thiếu vitamin C tương đối hiếm ở các nước phát triển nhưng vẫn ảnh hưởng đến hơn 1/20 người.
Vì con người không thể tạo ra vitamin C hoặc lưu trữ với số lượng lớn, nên cần phải được tiêu thụ thường xuyên để ngăn ngừa sự thiếu hụt, lý tưởng nhất là thông qua các loại trái cây và rau quả tươi.
Có nhiều dấu hiệu và triệu chứng thiếu hụt vitamin C, hầu hết trong số đó có liên quan đến sự suy yếu trong sản xuất collagen hoặc không tiêu thụ đủ chất chống oxy hóa.
Một số dấu hiệu thiếu hụt sớm nhất bao gồm mệt mỏi, nướu đỏ, dễ bị bầm tím và chảy máu, đau khớp và da thô ráp, gập ghềnh.
Khi sự thiếu hụt tiến triển, xương có thể trở nên giòn, biến dạng móng và tóc biến dạng có thể phát triển, vết thương có thể mất nhiều thời gian hơn để chữa lành và hệ thống miễn dịch yếu.
Viêm, thiếu máu do thiếu sắt và tăng cân không rõ nguyên nhân có thể là những dấu hiệu khác cần theo dõi.
Rất may, các triệu chứng thiếu hụt thường được giải quyết khi mức vitamin C được bổ sung đầy đủ.